|
Συνοψίζοντας, τα ήθη και τα έθιμα (στα πλαίσια του Πολιτισμού), δεν μπορεί παρά να είναι χρήσιμες, εφικτές, κατασταλαγμένες και αποδεκτές από όλους συνήθειες με αποδεδειγμένα για όλους οφέλη, που έχουν επιβιώσει μέσα στον χρόνο και έχουν γίνει αυτονόητοι κανόνες εξυπηρέτησης του Κοινού συμφέροντος, και εκ τούτου άγραφοι νόμοι. Και οι άγραφοι νόμοι που είναι αποδεκτοί από όλους είναι τα θεμέλια ενός Πολιτισμού, και για τούτο τα ήθη και τα έθιμα είναι τα πρώτα που βάλλονται από τους εχθρούς του κάθε Πολιτισμού. Τα ήθη και τα έθιμα, στα αρχικά στάδια ενός Πολιτισμού, είναι ο προπομπός που ετοιμάζει το έδαφος, για την αποδοχή των αναγκαίων νόμων που θα υιοθετηθούν στην πορεία, ενώ σε υπάρχοντες Πολιτισμούς, η υποτίμηση και κατάργηση των ηθών και των εθίμων καθώς και η παλινδρόμηση στην τήρηση και εφαρμογή των νόμων, συμβάλλει στο να εξοικειωθούν αρχικά, και να εθιστούν μετά οι άνθρωποι στην παραβατικότητα, με αποτέλεσμα ανάμεσα στα άλλα και την αυτό-διάλυση του Πολιτισμού.
Έτσι τα φαινομενικώς απεριόριστα όρια ελευθερίας εντός του Πολιτισμού, ο ηθικός άρα ο Πολίτης, δεν τα ξεπερνά ποτέ, αυτή δε την ελευθερία την όριζε και την ορίζει πάντα ο ίδιος ο Πολίτης, του οποίου τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά παρουσιάζουμε σιγά-σιγά. Η λέξη φιλότιμος που δεν συναντάμε συχνά στις μέρες μας δεν είναι άσχετη προς τον Πολίτη. Η λέξη τίμιος κάπου περιέχει την έννοια του ολοκληρωμένου και ο φιλότιμος είναι αυτός που επιδιώκει την ολοκλήρωση τού είναι του, την ολοκλήρωση τής ύπαρξης του, μέσα από την ανιδιοτελή προσφορά του προς τους άλλους, προσφορά που κινείται στα πλαίσια του Πολιτισμού και των προϋποθέσεων του. Και αν το πούμε διαφορετικά, τότε φιλότιμος είναι αυτός που συνεισφέρει στους σκοπούς του Πολιτισμού, το περισσότερο και καλύτερο των δυνατοτήτων του, σε τέτοιο βαθμό ώστε τελικά μόνο η ηθική ανταμοιβή, η τιμή και αναγνώριση του εκ μέρους όλων των άλλων Πολιτών, να μπορεί να σταθεί αξιοπρεπώς δίπλα στη δική του προσφορά. |
